Zakup i wdrożenie oprogramowania do zarządzania i optymalizacji pracy sieci ciepłowniczej współpracującego z systemem telemetrii. - polska-tarnów: przemysłowe specyficzne pakiety oprogramowania

Opis przedmiotu przetargu: i. w ramach przedmiotu zamówienia wykonawca dostarczy, zainstaluje, wdroży i utrzyma w pełnej sprawności przez okres 3 lat system informatyczny do zarządzania i optymalizacji pracy sieci ciepłowniczej dla systemu ciepłowniczego eksploatowanego przez miejskie przedsiębiorstwo energetyki cieplnej s.a. w tarnowie wraz z udzieleniem licencji/sublicencji albo przeniesieniem licencji/sublicencji dla modelu pracy systemu ciepłowniczego zasilanego z 1 lub wielu źródeł o łącznym zapotrzebowaniu mocy cieplnej do 200 mw. oprogramowanie musi mieć możliwość działania w trybie czasu rzeczywistego na danych dostarczonych do programu z równoczesną możliwością wykorzystania automatycznych odczytów parametrów sieci z systemu telemetrii. wymagane oprogramowanie powinno wykonywać cykliczne obliczenia dynamiczne, których warunkami brzegowymi są rzeczywiste parametry pracy sieci ciepłowniczej pobierane z systemu telemetrii. wynikiem dynamicznych obliczeń mają być serie czasowe parametrów hydraulicznych cieplnych we wszystkich modelowanych obiektach sieci, zarówno opomiarowanych, jak i nieopomiarowanych. przedmiotem zamówienia jest również dostarczenie, zainstalowanie i wdrożenie oprogramowania wraz z udzieleniem licencji/sublicencji albo przeniesieniem licencji/sublicencji optymalizującą temperaturę zasilania w źródle. oprogramowanie to powinno optymalizować pracę sieci ciepłowniczej wyznaczając optymalne parametry pracy źródeł ciepła, z uwzględnieniem charakterystyki hydraulicznej, dynamiki pracy sieci oraz prognozowanych warunków pogodowych. szczegółowy opis przedmiotu zamówienia 1. opis przedmiotu zamówienia oraz podstawowe założenia architekturalno funkcjonalne 1.1. opis przedmiotu zamówienia w ramach przedmiotu zamówienia wykonawca dostarczy, zainstaluje i wdroży program informatyczny do zarządzania i optymalizacji pracy sieci ciepłowniczej współpracującego z systemem telemetrii dla systemu ciepłowniczego eksploatowanego przez miejskie przedsiębiorstwo energetyki cieplnej s.a. w tarnowie wraz z udzieleniem licencji/sublicencji albo przeniesieniem licencji/sublicencji albo zapewnieniem udzielenia licencji/sublicencji przez osobę trzecią dla modelu pracy systemu ciepłowniczego zasilanego z 1 lub wielu źródeł o łącznym zapotrzebowaniu mocy cieplnej do 200 mw. wdrożenie oprogramowania winno objąć wprowadzenie przez wykonawcę do systemu danych, zarówno opisujących system ciepłowniczy zamawiającego jak i pozostałych danych niezbędnych do pracy przy użyciu dostarczonego oprogramowania. zamawiający przekaże posiadane dane w formie elektronicznej lub w formie dostępu do elektronicznych baz danych (system gis zamawiającego). dane te stanowią tajemnicę handlową zamawiającego i nie będą wykorzystywane przez wykonawcę do celów innych niż wdrożenie programu informatycznego do zarządzania i optymalizacji sieci ciepłowniczej dla systemu ciepłowniczego eksploatowanego przez miejskie przedsiębiorstwo energetyki cieplnej s.a. w tarnowie. zamawiający dopuszcza przekazanie do dokonywania odbiorów we wszystkich etapach danych testowych będących w posiadaniu zamawiającego. oferowane oprogramowanie musi mieć możliwość działania w trybie czasu rzeczywistego na danych dostarczonych do systemu z równoczesną możliwością wykorzystania automatycznych odczytów parametrów sieci z systemu telemetrii. wymagane oprogramowanie powinno wykonywać cykliczne obliczenia dynamiczne, których warunkami brzegowymi są rzeczywiste parametry pracy sieci ciepłowniczej pobierane z systemu telemetrii. wynikiem dynamicznych obliczeń mają być serie czasowe parametrów hydraulicznych i cieplnych we wszystkich modelowanych obiektach sieci, zarówno opomiarowanych, jak i nieopomiarowanych. przedmiotem zamówienia jest również dostarczenie, zainstalowanie i wdrożenie oprogramowania wraz z udzieleniem licencji/sublicencji albo przeniesieniem licencji/sublicencji albo zapewnieniem udzielenia licencji/sublicencji przez osobę trzecią optymalizującą temperaturę zasilania w źródle. oprogramowanie to powinno optymalizować pracę sieci ciepłowniczej wyznaczając optymalne parametry pracy źródeł ciepła, z uwzględnieniem charakterystyki hydraulicznej, dynamiki pracy sieci oraz prognozowanych warunków pogodowych. 1.2. zakres wymaganych funkcjonalności oferowanego programu a) ewidencja i obliczenia cieplno hydrauliczne infrastruktury ciepłowniczej (szczegółowe wymagania opisano w punkcie 17). b) „widok z lotu ptaka” pozwalający na szybkie zmiany podglądu. c) operowanie na mapie (podgląd, zbliżenie, oddalanie, przesuwanie). d) szybkie przełączanie pomiędzy różnymi obszarami sieci. e) wyszukiwanie podstawowych danych i lokalizacji na mapie (dane adresowe, węzły cieplne). f) obliczanie spadków ciśnienia, jednostkowego spadku ciśnienia dla przewodów oraz ciśnienia i czasu dopływu czynnika w punktach węzłowych (szczegółowe wymagania opisano w punkcie 17). g) obliczanie spadku temperatury i straty ciepła dla odcinków oraz temperatury w punktach węzłowych (szczegółowe wymagania opisano w punkcie 17). h) obliczanie zapotrzebowania na moc cieplną, przepływ, ciśnienie dyspozycyjne oraz temperatury w źródłach na podstawie prognozy pogody dla dowolnej konfiguracji pracy systemu. i) obliczanie parametrów pracy sieci dla różnych scenariuszy połączeń sieci i konfiguracji pracy źródeł ciepła uwzględniając pracę źródeł na rozdzielną albo wspólną sieć. j) uwzględnienie pracujących sieci różnego rodzaju ukształtowania, np. liniowe, rozgałęzione, pierścieniowe, mieszane. k) planowanie rozbudowy sieci pod kątem przyłączania nowych odbiorców. l) identyfikacja „wąskich gardeł” na sieci ciepłowniczej. m) narzędzia ułatwiające wstawianie podstawowych elementów sieci cieplnej. n) zestaw narzędzi do weryfikacji poprawności i kompletności danych w zakresie odcinków rurociągów, węzłów, połączeń, obiegów. o) zróżnicowanie poziomu dostępu administratora jak i poszczególnych użytkowników. p) modelowanie i wykonywanie obliczeń dynamicznych sieci na modelu uwzględniających zmiany parametrów pracy sieci w czasie. q) kalibrację modelu do warunków rzeczywistych pod względem ciśnieniowym i strat ciepła. r) wykonywanie obliczeń dynamicznych w zakresie hydrauliki, termodynamiki i obliczeń ekonomicznych. s) wizualizację wszystkich dostępnych w trybie online odczytów z systemu telemetrii sieci i źródeł ciepła. t) sygnalizacja alarmów dla odchyłek danych rzeczywistych wczytanych z systemu telemetrii sieci i źródeł ciepła w stosunku do obliczonych z modelu symulacji. u) obliczenia i prezentację graficzną i tabelaryczną w trybie czasu rzeczywistego serii czasowych wszystkich parametrów sieci cieplnej takich jak temperatury, moce, przepływy, ciśnienia w odcinkach rurociągów, węzłach, przepompowniach, zaworach i punktach charakterystycznych. v) kontrolę parametrów pracy sieci, z opcją generowania ostrzeżeń i alarmów w momencie przekroczenia wartości granicznych. w) pełną informację o bieżącym stanie sieci zawierającą dane odnośnie temperatur, mocy, przepływów, ciśnień w odcinkach rurociągów, węzłach, przepompowniach, zaworach i punktach charakterystycznych w miejscach opomiarowanych i nieopomiarowanych. x) wprowadzenie danych odbiorców wraz z mocą zamówioną, adresami, nr kontaktowymi, e mail czy innych pól informacyjnych. y) w wypadku awarii znajdowanie zasuw czy zaworów odcinających dany obszar, obliczeniami zładu w odciętym obszarze czy ilości niedostarczonego ciepła oraz tworzenie zestawień użytkowników odciętych od systemu z możliwościami zautomatyzowanego powiadamiania klientów poprzez e mail. z) ciągłe gromadzenie informacji o pracy sieci w bazie danych. aa) prezentację historycznego stanu sieci w dowolnym okresie, dla którego dane z systemu telemetrii zostały zgromadzone w bazie programu. bb) prognozowanie stanu sieci na 24 48 godzin w przyszłość na podstawie prognozy pogody łącznie z ostrzeżeniami i alarmami, które w sieci w przyszłości mogą się pojawić. cc) wyznaczenie optymalnych temperatur zasilania ze źródeł ciepła przyjmując jako podstawowe kryterium całkowity koszt produkcji ciepła. dd) minimalizacja kosztów dystrybucji ciepła w funkcji czasu w systemie ciepłowniczym poprzez obniżenie średniej temperatury zasilania w systemie. ee) dynamiczne wyznaczanie optymalnych krzywych temperatur zasilania w funkcji czasu, dla każdego ze źródeł osobno. ff) wyznaczanie optymalnej temperatury zasilania z dowolnym krokiem czasowym i prognozowanie pracy sieci co najmniej na 48 godzin. gg) optymalizacja pracy sieci składającej się z kilku źródeł ciepła uwzględniających zmieniające się w sposób dynamiczny warunki pogodowe. hh) przeprowadzenie na aktualnym modelu sieci symulacji sprawdzających inne niż zadane warunki pracy systemu ciepłowniczego celem znalezienia rozwiązania najbardziej optymalnego. ii) porównywania aktualnych wyników obliczeń z danymi pomiarowymi w każdym punkcie sieci a następnie generowanie ostrzeżeń i alarmów w przypadku przekroczenia wartości krytycznych. jj) pracę systemu na wspólną sieć wraz z badaniem zasięgów źródeł. kk) tworzenie zależności przyczynowo skutkowych, umożliwiających kontrolę nad zdarzeniami w sieci. ll) definiowanie warunkowych oraz automatycznych akcji systemu. mm) tworzenie dostosowanego do potrzeb użytkowników interfejsu, umożliwiającego dynamiczną prezentację danych obliczeniowych i pomiarowych oraz ułatwiającego nawigację w systemie telemetrii. nn) tworzenie dowolnej ilości wariantów obliczeń wraz z możliwością porównywania ich wyników w ramach jednej instancji programu. oo) integrację z danymi z systemu gis (możliwość aktualizacji danych oraz topologii sieci). pp) możliwość rozbudowy modelu danych i funkcjonalności programu przez odpowiednio wyszkolonego użytkownika za pomocą udostępnionych wbudowanych narzędzi programistycznych (edytory, kompilatory, itp.). qq) możliwość jednoczesnej pracy przez minimum 2 użytkowników. rr) możliwość wydruku w znormalizowanych formatach, w tym możliwość tworzenia raportów z zakresami danych definiowanymi przez użytkownika. — opis ogólny programu 1. program dzięki integracji z innymi aplikacjami, ma stanowić jeden z elementów systemu informatycznego przedsiębiorstwa. 2. program ma przechowywać dane w jednej centralnej bazie programu. 3. program ma odzwierciedlać zależności topologiczne pomiędzy obiektami infrastruktury ciepłowniczej i zapewniać dużą elastyczność i wierność w modelowaniu istniejących i projektowaniu nowych obiektów. — platforma systemowa 1. oprogramowanie musi działać poprawnie w systemie operacyjnym microsoft server 2008 lub 2012. 2. protokół komunikacyjny tcp/ip. 3. w przypadku zerwania połączenia sieciowego między serwerem bazy danych, a aplikacją musi być ono wykrywane i następować ma próba jego automatycznego odtworzenia. 4. program musi umożliwiać tworzenie kopii bezpieczeństwa zarówno w trybie off line na wyłączonej bazie danych jak i w trybie on line na pracującej bazie danych. — infrastruktura informatyczna. 4.1. zamawiający wymaga od wykonawcy dostarczenia 5.1.1. dokumentacji architektury technicznej programu uwzględniającej wszystkie elementy niezbędne do zapewnienia prawidłowego działania systemu. 5.1.2. dokumentacji bazy danych, która powinna zawierać specyfikację konfiguracji bazy danych z informacjami o schematach bazy danych, na których są przechowywane dane aplikacji; informacje o przestrzeniach tabel, informacje o istotnych obiektach aplikacji, szczególnie takich jak linki bazy danych, procedury, pakiety i funkcje; listę kluczowych tabel aplikacji i opis zawartych w nich danych; informacje o zalecanej konfiguracji backupu i szacowanym rozmiarze bazy danych, opis sposobu wgrywania poprawek na bazę danych; informacje, czy dostawca publikuje listę zalecanych i wspieranych poprawek dla bazy danych; diagram związków tabel używanych przez aplikację; zalecane parametry konfiguracyjne bazy danych; informacje o stronie kodowej, jaką powinna posiadać baza danych; informacje w jaki sposób powinna być uruchamiana i zatrzymywana aplikacja i baza danych. 5.1.3. dokumentacji instalacji i konfiguracji dla wszystkich składowych programu. 4.2. wykonawca musi zagwarantować, że zaproponowana architektura rozwiązania oraz infrastruktura informatyczna zapewnią spełnienie następujących wymagań a) zapewnienie efektywnego i bezpiecznego działania programu. b) zapewnienie dostępności i niezawodności programu. c) zapewnienie ciągłości działania programu. — skalowalność programu 1. program będzie zarządzał dużymi ilościami danych i zapewniał dostęp do tych danych wielu użytkownikom w tym samym czasie (wielodostęp i współbieżność). 2. program ma być skalowalny, tzn. ma istnieć możliwość rozbudowy systemu wraz ze wzrostem ilości przechowywanych danych lub liczby użytkowników, bez konieczności modyfikacji oprogramowania. 3. program musi posiadać wbudowane mechanizmy wspomagające niezawodność programu takie jak a) wykrywanie przerw w łączności; b) automatyczne odtwarzanie połączenia; c) szeroki zakres obsługi i naprawy sytuacji związanych z wystąpieniem błędu. 4. program powinien być dostępny w trybie ciągłym 24 godz./dobę. — język programu. pełna polonizacja programu w zakresie raportów; ekranów – interfejsu; komunikatów i podpowiedzi systemowych; dokumentacji; obsługi polskich znaków diakrytycznych wraz z sortowaniem zgodnie z polskim alfabetem; plików instrukcji. — bezpieczeństwo danych 1. definiowanie uprawnień do funkcji programu dla każdego użytkownika. 2. zapewnienie kontroli nadanych użytkownikom efektywnych praw dostępu do danych oraz funkcjonalności systemu. 3. informacja o logowaniach do programu. — backup i archiwizacja danych wykonawca dostarczy skrypty oraz dokumentację wykonywania kopii bezpieczeństwa oraz odtwarzania danych dla programu. — licencjonowanie programu 1. zamawiający wymaga licencjonowania dla wszystkich typów stanowisk w trybie dostępu jednoczesnego, bez przypisywania licencji do użytkownika lub komputera. 2. program musi być wyposażony w mechanizm umożliwiający on line kontrolę i zarządzanie wykorzystanymi licencjami, pozwalający na a) podgląd przez kogo i jaka licencja (instancja programu) jest wykorzystana oraz z jakiego stanowiska i od której godziny, b) wyłączenie (zabicie) sesji użytkownika, 3. oferta ma uwzględniać oprogramowanie dodatkowe niezbędne dla osiągnięcia zakładanej funkcjonalności programu przy posiadanej przez zamawiającego infrastrukturze sprzętowo sieciowo systemowej. — środowisko sprzęt nie stanowi przedmiotu zamówienia. zamawiający zapewni środowisko wg następującej specyfikacji serwer — procesor intel xeon e5 2603 v2 (2 szt.) — 32gb ram — macierz dyskowa typu 0+1 o pojemności 2tb oparta na dyskach sas — dwie karty sieciowe 10/100/1000 — napęd dvd+/ rw — zainstalowany system operacyjny ms windows server 2012r2 64 bit pl stacje robocze dla oprogramowania klienckiego — dell vostro v3700 (i5, 8gb ram, geforce gt330m) — komputer stacjonarny (i5, 8gb ram, geforce gt740) — zainstalowany system operacyjny ms windows 7 pro 64 bit pl — wymiana danych 1. program ma zapewniać szerokie możliwości wymiany danych z innymi systemami informatycznymi. 2. poza oferowanymi standardowymi metodami konwersji danych istotne będą również narzędzia, które pozwolą na korzystanie z danych przechowywanych w innych formatach bez konieczności wykonywania trwałej translacji (przeniesienia). 3. możliwość eksportu i importu (wymiany) danych do/z systemów w różnych formatach, a co najmniej shp, .txt, .xls, dxf, dwg. 4. program musi posiadać możliwość komunikacji z różnymi bazami danych oraz łatwość budowy interfejsów. — dostęp do obcych plików on line. 1. program musi umożliwiać wyświetlanie szerokiej gamy formatów danych geograficznych bez konieczności dokonywania konwersji tych danych do wewnętrznego formatu programu. 2. mechanizm taki musi umożliwiać obsługę co najmniej kilku następujących formatów danych a) autodesk – dwg. b) autodesk – dxf. c) esri – shp. — komunikacja z zewnętrznymi bazami danych program powinien zapewniać możliwość wymiany danych on line przez mechanizmy programu, interfejsy lub mechanizmy uniwersalne (odbc) z systemami opartymi o relacyjne bazy danych. — interfejs użytkownika 1. program musi zapewniać możliwość tworzenia i modyfikowania indywidualnych paneli użytkowników które mogą realizować wszystkie funkcje programu. 2. przy pomocy stosownych mechanizmów zaoferowanych przez program musi istnieć możliwość zdefiniowania wszystkich obiektów w programie, rodzajów relacji pomiędzy nimi, reguł topologicznych sieci i innych, bez konieczności pisania kodu (programowania). 3. program ma bazować na graficznym, okienkowym interfejsie użytkownika. 4. dostęp do odpowiednich funkcji menu ma być uwarunkowany poprzez przypisane uprawnienia dla użytkownika lub grupy użytkowników. 5. użytkownik ma mieć możliwość definiowania i zapamiętywania na stałe wyglądu i zawartości interfejsu. 6. administrator ma mieć możliwość definiowania, zapamiętywania i przypisywania na stałe wyglądu i zawartości interfejsu dla wybranego użytkownika, grupy użytkowników lub wszystkich. — wektor 1. program poza obsługą formatu wektorowego shp musi umożliwiać import danych z formatów używanych przez inne systemy oprogramowania. 2. program ma zapewniać tzw. konwertery do zewnętrznych formatów dxf, shp, txt, xls, mdb. — szkolenia a) w ramach zamówienia, dla zapewnienia niezbędnej wiedzy na temat wdrożonego przez wykonawcę programu oraz pełnej znajomości jego obsługi, wykonawca zobowiązany jest do przeprowadzenia szkoleń w ilości 8 dni po 8 godz. dla maksymalnie 8 osób. b) szkolenia odbędą się w siedzibie zamawiającego, przed odbiorem końcowym przedmiotu zamówienia. c) szczegółowy program szkoleń zostanie uzgodniony między stronami w terminie nie krótszym niż 7 dni przed planowaną datą szkolenia. wykonawca zobowiązany jest do uwzględnienia wszystkich uwag zamawiającego dotyczących programu szkolenia. d) szkolenia będą przeprowadzone przez osoby które wskaże wykonawca i zaakceptuje zamawiający. zamawiający ma prawo odmowy wyrażenia zgody na przeprowadzenie szkolenia przez osobę wskazaną przez wykonawcę. w takim wypadku wykonawca zobowiązany jest do wskazania innej osoby i uzyskania zgody zamawiającego. e) w trakcie każdego szkolenia wykonawca zobowiązany jest do sporządzenia listy uczestników szkolenia. lista musi być podpisana w trakcie szkolenia przez osoby w nim uczestniczące. — szczegółowe wymagania dotyczące ewidencji i obliczeń cieplno hydraulicznych infrastruktury ciepłowniczej. 17.1. wstęp niniejszy punkt zawiera opis najistotniejszych cech dotyczących obliczeń cieplno hydraulicznych i optymalizacji systemu ciepłowniczego, które musi oferowany program posiadać. cechy te są bardzo ważne z punktu widzenia zakresu i wydajności przeprowadzanych w mpec analiz. ponadto przedstawione wymagania uwzględniają zakres i format danych opisujących system ciepłowniczy, jakie firma ma w posiadaniu i jakie będą wprowadzane do aplikacji. program może posiadać większą funkcjonalność od opisanej w niniejszej specyfikacji. 17.2. definicje w niniejszym punkcie zawarto wyjaśnienia, dotyczące pojęć, które z różnych powodów mogą budzić niejasności. 17.2.1. praca źródeł na wspólną sieć ciepłowniczą określenie oznacza, że źródła ciepła są ze sobą hydraulicznie połączone. w rzeczywistym systemie ciepłowniczym oznacza to, że w przynajmniej jednej komorze ciepłowniczej, która leży na granicy obszarów zasilania poszczególnych źródeł, zostały otwarte zasuwy i woda może przepływać swobodnie między obszarami zasilania. pojęcie to ma więc znaczenie hydrauliczne nie zaś czysto fizyczno techniczne. w związku z takim sposobem pracy systemu ciepłowniczego wynikają konsekwencje w wymaganiach stawianych programowi do obliczeń hydraulicznych. 17.2.2. pojęcia współczynnik przenikania ciepła i oporu cieplnego dla sieci ciepłowniczej w specyfikacji wykorzystuje się pojęcia oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła definiowanych dla sieci. wielkości te wykorzystywane są w obliczeniach strat ciepła. zaznacza się, że te dwa pojęcia można traktować zamiennie, gdyż niosą ze sobą tą samą informację z technicznego punktu widzenia. dlatego pozostawia się swobodę wyboru, która wielkość ma być wykorzystywana w programie. nie faworyzuje się żadnego rozwiązania. 17.2.3. strumień wody sieciowej w specyfikacji często występuje pojęcie „strumień wody sieciowej”. o ile nie jest szczegółowo określone, że strumień ten jest rozumiany jako „strumień masy” albo „strumień objętości”, to interpretować to pojęcie należy dowolnie. oznacza to, że autorzy przedmiotu zamówienia mają dowolność w wyrażaniu tej wielkości. 17.2.4. wysokość podnoszenia pomp w specyfikacji występuje pojęcie „wysokość podnoszenia pomp”. należy to pojęcie rozumieć ogólnie, tzn., że przykładowo charakterystyka wysokości podnoszenia pomp może być przedstawiona w jednostkach wysokości słupa wody o odpowiedniej gęstości oraz równie dobrze w jednostkach ciśnienia. pozostawia się swobodę w tym zakresie autorom programu. 17.3. warunki brzegowe dla obliczeń cieplno hydraulicznych aby zadanie polegające na dokonaniu obliczeń cieplno hydraulicznych było możliwe do rozwiązania program musi mieć podaną odpowiednią ilość danych w stosunku do wartości wyliczanych. dane wykorzystywane w obliczeniach dotyczą między innymi odbioru ciepła, który musi być wyrażony w odpowiedni sposób. wymaga się, aby program potrafił zrealizować przynajmniej następujące warianty obliczeń, jeżeli chodzi o podawanie potrzeb cieplnych odbioru a) danymi wejściowymi do obliczeń są potrzeby cieplne odbioru wyrażone w postaci mocy oraz w postaci podanego schłodzenia wody sieciowej realizowanego przez te odbiory. na podstawie tych dwóch wielkości program jest w stanie wyliczyć strumień wody sieciowej i dokonać obliczeń cieplno hydraulicznych, b) danymi wejściowymi do obliczeń są potrzeby cieplne odbioru wyrażone w postaci strumienia wody sieciowej oraz w postaci schłodzenia wody sieciowej realizowanego przez te odbiory. na podstawie tych dwóch wielkości program dokonuje obliczeń, wyliczając również moce poszczególnych odbiorów i źródeł ciepła. z uwagi na powyższe warianty obliczeń, wymaga się, aby odbiorców ciepła można było opisać zarówno wartością mocy, strumienia wody sieciowej oraz schłodzenia wody sieciowej. do obliczeń natomiast program powinien być w stanie wyselekcjonować odpowiednie dane, tzn. „punkty węzłowe sieci powinny być opisane średnim schłodzeniem wody sieciowej oraz sumaryczną mocą podłączonych odbiorców lub sumarycznym strumieniem wody sieciowej podłączonych odbiorców. oznacza to, że opisywanie punktów węzłowych sieci wartością mocy lub strumienia wody sieciowej jest rozumiane alternatywnie. w przypadku pracy źródeł na wspólną sieć, dla źródła, które pracuje jako źródło, na którym ciśnienia wynikają z hydrauliki systemu oraz z wymagań narzuconych na ciśnienia na innym współpracującym źródle, powinno być możliwe podanie albo strumienia wody z niego wyprowadzanej albo mocy. program mając określone odbiory ciepła (w rozumieniu powyższego akapitu) oraz mając narzucone wartości temperatury na zasilaniu źródeł, jak również określone właściwości cieplne rurociągów, musi być w stanie rozwiązać tak wariantowo postawione zadania. 17.4. elementy modelu cieplno hydraulicznego systemu ciepłowniczego program powinien pozwalać na budowanie modelu sieci ciepłowniczej z wykorzystaniem przynajmniej następujących obiektów a) źródła ciepła; b) odcinki sieci; c) punkty węzłowe sieci; d) przepompownie sieciowe, e) zawory zainstalowane na sieci; f) spięcia sieciowe rurociągów zasilających z powrotnymi; g) wymienniki ciepła łączące dwa, niezależne hydraulicznie systemy ciepłownicze; h) podgrzewacze lub schładzacze wody sieciowej, lokalizowane na zasilaniu lub powrocie sieci ciepłowniczej, zmieniające temperaturę wody sieciowej w tej sieci; i) odbiorcy ciepła. wielkością, która dobrze charakteryzuje rozmiar modelowanego systemu ciepłowniczego jest ilość komór i punktów stałych w systemie, które chce się zamodelować. definicja „punktu węzłowego” podana jest w niniejszym opracowaniu i jest to miara wykorzystana do określenia wymagań stawianych programowi pod kątem rozmiaru modelu. 17.4.1. punkt węzłowy sieci ciepłowniczej punkt węzłowy sieci w modelu cieplno hydraulicznym może być odpowiednikiem następujących elementów rzeczywistego systemu ciepłowniczego komora ciepłownicza; punkt stały; miejsce, w którym średnica sieci zmienia wymiar; miejsce wyprowadzenia przyłącza sieci do budynku; miejsce istnienia na sieci spięcia między zasilaniem i powrotem i inne. program powinien pozwalać na zdefiniowanie takiego rodzaju obiektu – miejsca na sieci – w postaci punktu. lokalizacja punktu węzłowego przy jego definiowaniu powinna być możliwa do określenia za pomocą myszy, przez wskazanie miejsca jego wstawienia na mapie modelu. powinna istnieć możliwość przesunięcia istniejącego punktu węzłowego w inne miejsce wykorzystując mechanizm wskazywania kursorem myszy lokalizacji docelowej lub mechanizmu „złap i upuść”. punkt węzłowy powinien być możliwy do opisania przynajmniej następującymi parametrami i atrybutami a) nazwa punktu węzłowego – możliwa do wprowadzenia i zmienienia przez użytkownika; b) opis; komentarz – powinna istnieć możliwość opisania punktu węzłowego komentarzem; c) współrzędne położenia punktu na płaszczyźnie x i y. współrzędne te powinny być możliwe do wyrażenie w metrach. współrzędne te powinny być automatycznie wstawiane przez program przy definiowaniu punktu węzłowego i powinny odpowiadać współrzędnym na mapie miejsca wskazania myszą przy definiowaniu tego punktu węzłowego. współrzędne te powinny być możliwe do zmodyfikowania w oknie opisującym parametry i atrybuty punktu węzłowego. zmiana tych współrzędnych i zatwierdzenie zmian powinno spowodować przesunięcie się punktu węzłowego w punkt na mapie odpowiadający nowo podanym współrzędnym. przesunięcie punktu węzłowego za pomocą myszy powinno spowodować obliczenie nowych wartości współrzędnych, d) współrzędna z, czyli wysokość na jakiej położony jest punk węzłowy, powinna być możliwa do wyrażenia w metrach; e) przynależność punktu węzłowego do jednej z możliwych do zdefiniowania tzw. „stref systemu ciepłowniczego”; f) wypadkowe schłodzenie wody sieciowej realizowane przez podłączonych do punktu węzłowego odbiorców. wielkość ta powinna być możliwa do wprowadzenia przez użytkownika,. g) program powinien pozwalać na opisanie punktu węzłowego dwoma wielkościami jego obciążenia, podawanymi w oddzielnych polach nominalny strumień pobieranej wody sieciowej, nominalna pobierana moc cieplna. podawanie tych wielkości należy traktować alternatywnie, tzn., że można podać jedną, albo drugą wartość. jeżeli do danego punktu węzłowego podłączani zostaną odbiorcy (definicja „podłączenia odbiorców do sieci” – punkt 17.7., definicja „odbiorcy” – punkt 17.4.9. ), to program powinien być w stanie obliczyć łączne nominalne zapotrzebowanie na wodę sieciową lub nominalną moc cieplną na potrzeby tych odbiorców a wartość tą powinien podawać w odpowiednim polu opisującym punkt węzłowy sieci. w przypadku, kiedy do danego punktu węzłowego w ogóle nie podłączono żadnych odbiorców, to mimo tego powinna istnieć możliwość wprowadzenia przez użytkownika wartości nominalnego strumienia wody sieciowej lub nominalnej mocy cieplnej pobieranej z tego punktu węzłowego. na żądanie użytkownika powinna zostać dokonana aktualizacja wartości nominalnego strumienia wody sieciowej lub nominalnej mocy cieplnej pobieranej z punktów węzłowych na podstawie danych dotyczących odbiorców podłączonych do tych punktów węzłowych. ważne jest, aby w procesie aktualizacji obciążeń punktów węzłowych, obciążenie punktów węzłowych, do których nie są podłączeni odbiorcy, a które mają zdefiniowane przez użytkownika obciążenie nominalne, nie było aktualizowane do wartości zerowej, lecz pozostawiane zostało obciążenie zdefiniowane przez użytkownika. h) informacja, czy dany punkt węzłowy jest węzłem, z którego jest pobierane ciepło lub nie. w przypadku, kiedy zostanie zdefiniowane, że z danego punktu węzłowego nie jest pobierane ciepło, to przy obliczeniach cieplno hydraulicznych program powinien pomijać (nie kasować z modelu, lecz pomijać w obliczeniach) przypisane do punktu węzłowego wartości nominalnej mocy cieplnej lub nominalnego strumienia wody sieciowej. aplikacja powinna również mieć możliwość prostego wyróżniania graficznego na mapie punktów bez poboru ciepła, poprzez np. zmianę ich kształtu, koloru lub z wykorzystaniem innego zabiegu graficznego; i) przypisanie do punktu węzłowego charakterystyki odbioru ciepła („charakterystyki odbioru” – punkt 17.8.). 17.4.2. odcinek sieci ciepłowniczej odcinek sieci w programie powinien być przedstawiony w postaci linii, która powinna być również możliwa do przedstawienia, jako linia łamana. odcinek sieci jest definiowany między dwoma zdefiniowanymi wcześniej punktami węzłowymi sieci. odcinek sieci łączy dwa punkty sieciowe. odcinek sieci przedstawiony w postaci linii musi modelować jednocześnie rurociąg zasilający i powrotny. odcinek sieci powinien być możliwy do zdefiniowania za pomocą myszy, przez wskazanie kursorem na mapie modelu, między którymi punktami węzłowymi ma on się znajdować. odcinek sieci powinien być możliwy do opisania przynajmniej następującymi parametrami i atrybutami a) nazwa odcinka sieci w postaci alfanumerycznej – możliwa do wprowadzenia i zmienienia przez użytkownika; b) opis; komentarz – powinna istnieć możliwość opisania odcinka sieci komentarzem; c) nazwy punków węzłowych – powinny być wyświetlone w oddzielnych polach opisujących odcinek sieci. w przypadku, kiedy użytkownik dokona zmiany nazw punktów węzłowych w tych polach (jednym lub w dwóch polach), program powinien to rozumieć jako przedefiniowanie odcinka sieci i po zatwierdzeniu tych zmian odcinek sieci pojawić się powinien na mapie w nowym miejscu, wynikającym ze wskazanych punktów węzłowych. d) 2 pola długość rurociągu zasilającego i powrotnego. długość rurociągów powinna być obliczana przez program automatycznie na podstawie przebiegu linii w przestrzeni. każda modyfikacja przebiegu linii lub położenia skrajnych punktów węzłowych powinna skutkować wyliczeniem nowej wartości długości odcinka sieci. powinna również istnieć możliwość wykorzystania w obliczeniach długości odcinka sieci zdefiniowanej przez użytkownika ręcznie, tzn. program powinien w tym przypadku ignorować długość odcinka sieci, jako wartość powiązaną z jego współrzędnymi w przestrzeni. pozostawia się swobodę w sposobie rozwiązania takiego wariantowego podejścia do określania długości odcinka sieci. e) średnica wewnętrzna rurociągu zasilającego; f) średnica wewnętrzna rurociągu powrotnego; g) współczynnik miejscowych strat hydraulicznych. oddzielnie dla rurociągu zasilającego i powrotnego powinna istnieć możliwość podania wartości współczynnika miejscowych strat hydraulicznych. h) chropowatość rurociągu zasilającego oraz powrotnego podawane w oddzielnych polach; i) współczynnik przenikania ciepła albo opór cieplny. współczynnik ten powinien być możliwy do podania indywidualnie dla rurociągu zasilającego i powrotnego (model wymiany ciepła z otoczeniem opisany został w punkcie 17.9.). j) temperatura otoczenia odcinka sieci. wielkość ta wykorzystywana jest w obliczeniach cieplnych sieci (model wymiany ciepła z otoczeniem opisany został w punkcie 17.9.). wielkość tą można zdefiniować dla każdego odcinka sieci indywidualnie lub nakazać korzystanie z wartości globalnej. aby zdefiniować wartość tej temperatury indywidualnie dla odcinka sieci należy wpisać temperaturę w odpowiednie pole opisujące odcinek sieci. aby odcinek sieci był opisany wartością globalną tej temperatury należy w odpowiednim miejscu opisującym odcinek sieci zaznaczyć w jakiś sposób, że wartość tej temperatury będzie brana, jako wartość globalna zdefiniowania w programie. globalna wartość temperatury powinna być tożsama z podawaną w programie wartością temperatury powietrza atmosferycznego. k) informacja, o włączeniu lub wyłączeniu danego rurociągu. powinna istnieć możliwość zdefiniowania, oddzielnie dla rurociągu zasilającego i powrotnego danego odcinka sieci, czy dany rurociąg jest włączony czy wyłączony. rurociąg włączony jest wykorzystywany w obliczeniach cieplno hydraulicznych, natomiast rurociąg wyłączony jest traktowany w obliczeniach tak, jakby był zaślepiony (np. zamknięta armatura). wybór, czy dany rurociąg jest włączony lub wyłączony powinien odbywać się z wykorzystaniem odpowiedniego pola wyboru lub przycisków opcji, l) kryteria, wykorzystywane przy doborze średnicy rurociągów odcinka sieci (opis funkcjonalności automatycznego dobierania średnic sieci opisano w punkcie 17.11.). powinna istnieć możliwość zdefiniowania tych kryteriów indywidualnie dla każdego odcinka sieci lub wykorzystania kryteriów zdefiniowanych w sposób globalny. w przypadku wykorzystania indywidualnych kryteriów dla odcinka sieci należy wpisać wartości w odpowiednie pola opisujące odcinek sieci. w przypadku, kiedy chce się wykorzystać kryteria zdefiniowane globalnie w programie, musi być możliwość zaznaczenia tego w odpowiedni sposób w opisie odcinka sieci. kryteria doboru średnic muszą być dwa dopuszczalna prędkość przepływu wody w rurociągu, dopuszczalne jednostkowe straty hydrauliczne wyrażone w spadku ciśnienia przypadającym na jednostkę długości odcinka sieci. 17.4.3. przepompownia sieciowa model przepompowni w programie obliczeniowym jest rozumiany, jako grupa zespołów pompowych połączonych równolegle. definiowany w programie obiekt spełniający rolę przepompowni powinien modelować grupę zespołów pompowych połączonych równolegle. definiowanie przepompowni, (która składa się w rzeczywistości z zespołów pompowych połączonych równolegle) jako pojedynczych pomp ale połączonych odpowiednio odcinkami sieci ciepłowniczej, może być możliwe w programie do zrealizowania, ale jest traktowane jako rozwiązanie pomocnicze i nie spełnia definicji „przepompowni” w niniejszej specyfikacji. model przepompowni powinien funkcjonować na 3 możliwe sposoby a) przepompownia, jest nieaktywna – tzn. przepompownia istnieje w modelu, wraz ze zdefiniowanymi jej parametrami ruchowymi (np. wysokościami podnoszenia pomp lub narzuconymi warunkami na pilnowanie ciśnienia we wskazanym punkcie węzłowym sieci), ale nie zmienia ciśnienia w sieci. b) przepompownia, działa w ten sposób, że powoduje określony przyrost ciśnienia na sieci i przyrost ten jest określony na sztywno. wartość tego przyrostu ciśnienia podawana jest w stosownym polu opisującym przepompownię. c) przepompownia, działa w ten sposób, że jej zadaniem jest utrzymywanie określonej wartości ciśnienia, lub ciśnienia dyspozycyjnego w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym sieci. wysokość podnoszenia pompowni jest wtedy wyliczana przez program w taki sposób, aby spełnić wymagane parametry we wskazanym punkcie węzłowym. wybór jednego z trzech powyższych wariantów działania przepompowni powinien odbywać się z wykorzystaniem odpowiedniego okna opisującego daną przepompownię, oraz w przewidziany do tego sposób. w stosownym polu opisującym przepompownię powinno wprowadzać się informację o ilości pomp połączonych równolegle. model przepompowni powinien pozwalać na wykorzystanie pomp ze zdefiniowanymi charakterystykami wysokości podnoszenia i/lub mocy napędu. pompy z charakterystykami powinny być definiowane w odpowiednim miejscu programu – szczegóły punkt 17.12.1. wykonując obliczenia w takim wariancie, kiedy przepompownia utrzymuje zadane wartości ciśnienia we wskazanym punkcie węzłowym oraz pompy są pompami ze zdefiniowaną charakterystyką wysokości podnoszenia, program powinien wyliczać i podawać w wynikach wysokość podnoszenia przepompowni i prędkość obrotową pomp. model przepompowni powinien wykorzystywać regulację obrotową pomp. 17.4.4. zawory zlokalizowane na sieci ciepłowniczej model zaworu zlokalizowanego na sieci powinien funkcjonować na trzy możliwe sposoby a) zawór, jest nieaktywny – tzn. istnieje w modelu wraz ze zdefiniowanymi parametrami ruchowymi (np. ze zdefiniowanym spadkiem ciśnienia na nim realizowanym), ale nie wpływa na ciśnienie wody. oznacza to, że stanowi on zerowy opór hydrauliczny, co nie jest jednoznaczne z jego całkowitym otwarciem. b) zawór, działa w ten sposób, że powoduje określoną zmianę ciśnienia w sieci, a wartość tej zmiany jest określona na sztywno. wartość tej zmiany ciśnienia podawana jest w stosownym polu opisującym zawór. c) zawór, działa w ten sposób, że jego zadaniem jest utrzymywanie określonej wartości ciśnienia lub ciśnienia dyspozycyjnego w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym sieci. zmiana ciśnienia na zaworze jest wtedy wyliczana przez program w taki sposób, aby spełnić wymagane parametry we wskazanym punkcie węzłowym. wybór jednego w trzech powyższych wariantów działania zaworu powinien odbywać się z wykorzystaniem odpowiedniego okna opisującego dany zawór, oraz w przewidziany do tego sposób. 17.4.5. spięcie sieciowe rurociągu zasilającego z powrotnym model spięcia sieciowego między rurociągiem zasilającym i powrotnym powinien działać w ten sposób, że utrzymywana jest zadana wartość temperatury wody w rurociągu zasilającym, poprzez podawanie odpowiedniej ilości wody sieciowej z rurociągu powrotnego. w przypadku, kiedy temperatura wody na zasilaniu jest niższa od zadanej wartości, spięcie sieciowe jest automatycznie zamykane. wartość utrzymywanej temperatury powinno podawać się w stosownym polu opisującym dane spięcie sieciowe. 17.4.6. wymiennik ciepła między dwoma systemami ciepłowniczymi model wymiennika łączącego 2 systemy ciepłownicze powinien pozwalać na zamodelowanie dwóch zasadniczych sposobów pracy a) wymiennik pracuje, jako źródło ciepła, dla którego ustala się wartość ciśnienia panującego na zasilaniu lub powrocie oraz nakazuje się układowi pompowemu zainstalowanemu przy wymienniku pilnowanie odpowiedniej wartości ciśnienia w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym sieci (szczegóły poniżej); b) wymiennik pracuje, jako źródło ciepła, w którym ciśnienia wynikają z hydrauliki układu oraz z wartości ciśnień ustalonych na innym źródle ciepła, współpracującym z tym wymiennikiem w otwartym układzie hydraulicznym. w przypadku, kiedy wymiennik ciepła jest jednym z kilku źródeł zasilających daną sieć w układzie otwartym, powinna istnieć możliwość określenia, jaki strumień wody sieciowej lub jaka moc cieplna ma być z tego wymiennika uzyskiwana po stronie wtórnej. wartości te rozumiane są wariantowo, program powinien pozwalać na podawanie jednej albo drugiej wartości w zależności od wariantu podawania obciążenia (wyjaśnienie zawarto w punkcie 17.3). w obu wariantach – podawania mocy cieplnej lub strumienia wody sieciowej po stronie wtórnej – musi istnieć możliwość podania, jaką wartość temperatury wody na zasilaniu chce się osiągnąć po stronie wtórnej. powinna istnieć również możliwość określenia, jaka ma występować różnica temperatur między wodą na powrocie po stronie pierwotnej a wodą na powrocie po stronie wtórnej wymiennika. w przypadku, kiedy wymiennik pracuje, jako źródło, dla którego ustala się wartości ciśnień, powinna istnieć możliwość a) ustalenia wartości ciśnienia na zasilaniu lub na powrocie sieci na granicy wymiennika, b) w przypadku ustalenia ciśnienia na powrocie, model powinien pozwalać na określenie wymaganej wartości ciśnienia na zasilaniu lub wymaganej wartości ciśnienia dyspozycyjnego w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym zasilanej sieci. program powinien tak dobierać wysokość podnoszenia pomp zainstalowanych przy wymienniku, aby wartości ciśnienia (na zasilaniu lub ciśnienie dyspozycyjne) we wskazanym punkcie węzłowym były równe wymaganym, c) w przypadku ustalenia ciśnienia na zasilaniu, model powinien pozwalać na określenie wymaganej wartości ciśnienia na powrocie lub wymaganej wartości ciśnienia dyspozycyjnego w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym zasilanej sieci. program powinien tak dobierać wysokość podnoszenia pomp zainstalowanych przy wymienniku, aby wartości ciśnienia (na powrocie lub ciśnienie dyspozycyjne) we wskazanym punkcie węzłowym były równe wymaganym, model tego wymiennika powinien pozwalać na zasymulowanie pracy układu pompowego przy nim zainstalowanego, złożonego z pomp połączonych równolegle. w stosownym miejscu opisującym wymiennik powinno podawać się informację o ilości pomp połączonych równolegle. model tego wymiennika, powinien pozwalać na wykorzystanie zdefiniowanych w programie pomp z charakterystykami wysokości podnoszenie i/lub mocy napędu (szczegóły dotyczące pomp z charakterystykami w punkcie 17.12.1.) 17.4.7. podgrzewacz lub schładzacz wody sieciowej powinna istnieć możliwość zamodelowania urządzenia, które zmienia temperaturę wody sieciowej w rurociągu zasilającym lub powrotnym. w rzeczywistym systemie ciepłowniczym jest to odpowiednik np. podgrzewacza wody sieciowej. urządzenie takie jest szeregowo włączone w rurociąg zasilający lub powrotny sieci ciepłowniczej. model takiego urządzenia powinien być opisany liniową zależnością przekazywanej do wody sieciowej mocy cieplnej w zależności od temperatury wody sieciowej wpływającej do tego urządzenia. 17.4.8. źródło ciepła model źródła ciepła powinien pozwalać na uzyskanie dwóch sposobów pracy źródła, jeżeli chodzi o ustalanie wartości ciśnień w sieci a) dla źródła określa się wartość ciśnienia panującego na zasilaniu lub powrocie oraz nakazuje się układowi pompowemu zainstalowanemu w źródle pilnowanie odpowiedniej wartości ciśnienia w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym sieci (szczegóły poniżej ), b) ciśnienia panujące na źródle są wynikowymi z ciśnień ustalonych dla innego źródła pracującego z tym źródłem w otwartym układzie hydraulicznym. w przypadku, kiedy źródło ciepła jest jednym z kilku źródeł zasilających daną sieć ciepłowniczą w układzie otwartym, powinna istnieć możliwość określenia, jaki strumień wody sieciowej lub jaka moc cieplna ma być z tego źródła wyprowadzana. wielkości te rozumiane są wariantowo, program powinien pozwalać na podawanie jednej albo drugiej wielkości w zależności od wariantu określania obciążenia (wyjaśnienie w punkcie 17.3). program powinien pozwalać na przypisanie do źródła ciepła krzywej regulacyjnej (szczegóły odnośnie krzywej regulacyjnej w punkcie 17.12.3.). w przypadku, kiedy źródło pracuje, jako źródło, dla którego ustala się wartości ciśnień, powinna istnieć możliwość a) ustalenia wartości ciśnienia na zasilaniu lub na powrocie sieci na granicy źródła, b) w przypadku ustalenia ciśnienia na powrocie, model powinien pozwalać na określenie wymaganej wartości ciśnienia na zasilaniu lub wymaganej wartości ciśnienia dyspozycyjnego w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym zasilanej sieci. program powinien tak dobierać wysokość podnoszenia pomp zainstalowanych w źródle, aby wartości ciśnienia (na zasilaniu lub ciśnienie dyspozycyjne) we wskazanym punkcie węzłowym były równe wymaganym, c) w przypadku ustalenia ciśnienia na zasilaniu, model powinien pozwalać na określenie wymaganej wartości ciśnienia na powrocie lub wymaganej wartości ciśnienia dyspozycyjnego w dowolnie wskazanym punkcie węzłowym zasilanej sieci. program powinien tak dobierać wysokość podnoszenia pomp zainstalowanych w źródle, aby wartości ciśnienia (na powrocie lub ciśnienie dyspozycyjne) we wskazanym punkcie węzłowym były równe wymaganym. w stosownym miejscu opisującym źródło powinno podawać się informację o ilości pomp połączonych równolegle, które zainstalowane są w tym źródle. model źródła ciepła, powinien pozwalać na wykorzystanie zdefiniowanych w programie pomp z charakterystykami wysokości podnoszenie i/lub mocy napędu (szczegóły dotyczące pomp z charakterystykami w punkcie 17.12.1. 17.4.9. odbiorcy ciepła odbiorcy ciepła powinni być przedstawieni na mapie modelu hydraulicznego, jako punkty. lokalizacja odbiorcy podczas jego definiowania powinna być możliwa do określenia za pomocą myszy, przez wskazanie miejsca jego wstawienia na mapie modelu. odbiorca ciepła powinien być możliwy do opisania przynajmniej następującymi parametrami i atrybutami a) identyfikator odbiorcy – alfanumeryczny ciąg znaków. przy definiowaniu odbiorcy program powinien automatycznie nadawać identyfikator wg swojego algorytmu, b) nazwa odbiorcy – alfanumeryczny ciąg znaków, c) adres odbiorcy – alfanumeryczny ciąg znaków, d) nominalny strumień wody sieciowej, e) nominalna moc cieplna, f) schłodzenie wody sieciowej realizowane przez odbiorcę, g) informacja, do którego punktu węzłowego jest on podłączony. 17.5. podział systemu ciepłowniczego na strefy oraz zarządzanie danymi za pomocą stref model systemu ciepłowniczego powinien być możliwy do podzielenia na strefy. podział systemu na strefy powinien odbywać się przez przypisywanie punktów węzłowych do odpowiednich stref (patrz opis atrybutów punktów węzłowych, punkt 17.4.1.). jeżeli dwa końcowe punkty węzłowe odcinka sieci należą do jednej tej samej strefy, to ten odcinek sieci również jest traktowany w modelu jako przynależący do tej strefy. w programie powinno istnieć odpowiednie narzędzie do zarządzania strefami, które pozwoli na a) tworzenie stref, b) przypisywanie punktów węzłowych do stref przez wskazanie ich na mapie modelu sieci ciepłowniczej za pomocą myszy, 17.6. wybieranie obiektów przez zapytania oraz modyfikacja danych dotyczących wielu obiektów 17.6.1. selekcja obiektów poprzez zapytania program powinien pozwalać na selekcję wielu obiektów typu punkty węzłowe, odcinki sieci oraz odbiorcy ciepła na podstawie skonstruowania zapytania. zapytania powinny dotyczyć jednego rodzaju obiektów, tzn. można skonstruować zapytanie albo dla punktów węzłowych, albo dla odcinków sieci, albo dla odbiorców ciepła. zapytania powinny być konstruowane za pomocą odpowiedniego okna z formularzem, w którym wybiera się, jakie pola w zapytaniu będą brane pod uwagę, jakie relacje mają być między polami oraz jakie narzuca się ograniczenia na wartości w danym polu. nie dopuszcza się sytuacji, w której zapytania są konstruowane wyłącznie za pomocą tekstowego edytora zapytań, pisząc kod zapytania np. sql. pojedyncze zapytanie tworzone formularzem powinno być możliwe do skonstruowania z wykorzystaniem przynajmniej trzech pól. wymaga się możliwości konstruowania dwóch rodzajów zapytań. jedne zapytania dotyczą pól zawierających dane opisujące elementy programu – nazywa się je w niniejszej specyfikacji zapytaniami dotyczącymi „danych”. drugi rodzaj zapytań jest konstruowany z wykorzystaniem pól zawierających wyniki obliczeń – nazywa się te zapytaniami dotyczącymi „wyników obliczeń”. zapytanie dotyczące punktów węzłowych powinno być możliwe do skonstruowania z wykorzystaniem przynajmniej następujących pól danych (zapytanie dotyczące „danych”) — nazwa punktu węzłowego, — współrzędna x na płaszczyźnie, — współrzędna y na płaszczyźnie, — współrzędna z – wysokość położenia, — pole informujące o przynależności punktu do określonej strefy systemu ciepłowniczego, — pole informujące o rodzaju przypisanej do punktu węzłowego charakterystyki odbioru ciepła, — nominalny strumień wody sieciowej pobierany z punktu węzłowego, — nominalna moc cieplna pobierana z punktu węzłowego, — wypadkowe schłodzenie wody sieciowej realizowane przez odbiorców podłączonych do niego – dana wprowadzana, zapytanie dotyczące punktów węzłowych powinno być możliwe do skonstruowania z wykorzystaniem przynajmniej następujących pól z wynikami obliczeń (zapytanie dotyczące „wyników”) — ciśnienie wody na zasilaniu, — ciśnienie wody na powrocie, — ciśnienie dyspozycyjne wody, — temperatura wody na zasilaniu, — temperatura wody na powrocie, — strumień wody sieciowej pobierany z punktu węzłowego, — moc cieplna pobierana z punktu węzłowego, zapytanie dotyczące odcinków sieci powinno być możliwe do skonstruowania z wykorzystaniem przynajmniej następujących pól danych (zapytanie dotyczące „danych”) — nazwa odcinka sieci, — temperatura otoczenia odcinka sieci, — średnica wewnętrzna rurociągu zasilającego, — średnica wewnętrzna rurociągu powrotnego, — długość rurociągu zasilającego, — długość rurociągu powrotnego, — współczynnik miejscowych strat hydraulicznych na zasilaniu, — współczynnik miejscowych strat hydraulicznych na powrocie, — chropowatość rurociągu zasilającego, — chropowatość rurociągu powrotnego, — współczynnik przenikania ciepła lub opór cieplny dla rurociągu zasilającego, — współczynnik przenikania ciepła lub opór cieplny dla rurociągu powrotnego, — pole zawierające informację o przynależności do określonej strefy systemu ciepłowniczego, zapytanie dotyczące odcinków sieci powinno być możliwe do skonstruowania z wykorzystaniem przynajmniej następujących pól z wynikami obliczeń (zapytanie dotyczące „wyników”) — strumień wody sieciowej w rurociągu zasilającym, — strumień wody sieciowej w rurociągu powrotnym, — jednostkowa strata ciśnienia na jednostkę długości rurociągu dla rurociągu zasilającego, — jednostkowa strata ciśnienia na jednostkę długości rurociągu dla rurociągu powrotnego, — jednostkowy strumień traconego ciepła wyrażony traconą mocą cieplną przypadającą na jednostkę długości rurociągu, dla rurociągu zasilającego, — jednostkowy strumień traconego ciepła wyrażony traconą mocą cieplną przypadającą na jednostkę długości rurociągu, dla rurociągu powrotnego, zapytanie dotyczące odbiorców powinno być możliwe do skonstruowania z wykorzystaniem przynajmniej następujących pól danych (zapytanie dotyczące „danych”) — nazwa odbiorcy, — adres odbiorcy, — nominalny strumień wody sieciowej, — nominalna moc cieplna, — schłodzenie wody sieciowej. 17.6.2. modyfikacja danych opisujących obiekty wchodzące w skład selekcji obiekty wyselekcjonowane za pomocą zapytania lub w inny sposób (np. przez wybranie danej strefy systemu ciepłowniczego lub przez wskazanie myszą okna na mapie modelu systemu) powinny być możliwe do przeglądania w odpowiednim raporcie w postaci tabelarycznej. powinna istnieć możliwość wyświetlenia tabeli oddzielnie dla obiektów typu punkty węzłowe, odcinki sieci, odbiorcy ciepła. w tabelach tabela 1, tabela 2, tabela 3 przedstawiono, przynajmniej jakie pola powinny być zawarte w raportach tabelarycznych dla poszczególnych rodzajów obiektów. dla niektórych danych przedstawionych w tych raportach bezwzględnie wymaga się możliwości modyfikowania danych opisujących elementy modelu systemu bezpośrednio w tych tabelach, ze skutkiem takim, jakby ta modyfikacja była przeprowadzana za pomocą odpowiedniego okna/formularza służącego opisowi poszczególnych obiektów. dane, dla których bezwzględnie wymaga się tej możliwości zaznaczono w tabelach tabela 1, tabela 2, tabela 3. cała zawartość tabelarycznego raportu powinna być możliwa do zaznaczenia i skopiowania do schowka systemu windows. powinna istnieć możliwość stworzenia raportu w formacie microsoft excel w takim podziale na wiersze i kolumny, jaki był zastosowany w tabeli. powinna być również możliwość wklejenia danych do tabeli poprzez wykorzystanie schowka systemu windows z aplikacji microsoft excel/openoffice calc z zachowaniem układu wierszy i kolumn. bezwzględnie wymaga się możliwości wklejenia danych w dowolny zakres określony polami, dla których wymaga się bezwzględnej modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie ze skutkiem takim jakby modyfikacje były dokonywane za pomocą odpowiedniego formularza służącemu opisowi obiektów. pola te określono w tabelach tabela 1, tabela 2, tabela 3. tabela 1 minimalny zakres raportu dla punktów węzłowych oraz informacja, dla których pól wymaga się modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie i wklejania wartości w zakres tych pól lp. wymagane pole do pokazania w raporcie bezwzględnie wymaga się modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie oraz wklejania danych z excela/openoffice calc 1 nazwa punku węzłowego nie 2 współrzędna x na płaszczyźnie tak 3 współrzędna y na płaszczyźnie tak 4 współrzędna z – wysokość położenia punktu tak 5 pole informujące o przynależność do danej strefy systemu ciepłowniczego tak 6 pole informujące o rodzaju przypisanej do punktu węzłowego charakterystyki odbioru ciepła tak 7 nominalny strumień wody sieciowej pobierany z punktu węzłowego tak 8 moc cieplna pobierana z punktu węzłowego tak 9 wypadkowe schłodzenie wody sieciowej realizowane przez podłączonych do punktu węzłowego odbiorców tak 10 informacja, czy dla danego punktu węzłowego ma być uwzględniany pobór ciepła z sieci czy też nie tak tabela 2 minimalny zakres raportu dla odcinków sieci oraz informacja, dla których pól wymaga się modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie i wklejania wartości w zakres tych pól lp. wymagane pole do pokazania w raporcie bezwzględnie wymaga się modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie oraz wklejania danych z excela/openoffice calc 1 nazwa odcinka sieci nie 2 nazwa pierwszego (z dwóch) punktu węzłowego będącego końcem odcinka sieci tak 3 nazwa drugiego (z dwóch) punktu węzłowego będącego końcem odcinka sieci tak 4 średnica wewnętrzna rurociągu zasilającego tak 5 średnica wewnętrzna rurociągu powrotnego tak 6 współczynnik przenikania ciepła lub opór cieplny dla rurociągu zasilającego tak 7 współczynnik przenikania ciepła lub opór cieplny dla rurociągu powrotnego tak 8 chropowatość rurociągu zasilającego tak 9 chropowatość rurociągu powrotnego tak 10 długość rurociągu zasilającego tak 11 długość rurociągu powrotnego tak 12 współczynnik miejscowych strat hydraulicznych dla rurociągu zasilającego tak 13 współczynnik miejscowych strat hydraulicznych dla rurociągu powrotnego tak 14 temperatura otoczenia odcinka sieci tak tabela 3 minimalny zakres raportu dla odbiorców ciepła oraz informacja, dla których pól wymaga się modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie i wklejania wartości w zakres tych pól lp. wymagane pole do pokazania w raporcie bezwzględnie wymaga się modyfikacji danych bezpośrednio w raporcie oraz wklejania danych z excela/openoffice calc 1 identyfikator odbiorcy w modelu danych nie 2 nazwa odbiorcy tak 3 adres odbiorcy tak 4 nominalny strumień wody sieciowej tak 5 nominalna moc cieplna tak 6 realizowane schłodzenie wody sieciowej tak 7 informacja, do którego punktu węzłowego odbiorca jest podłączony tak. 17.7. podłączenie odbiorców ciepła do sieci ciepłowniczej odbiorcy ciepła w modelu przedstawiani są, jako punkty. wymaga się, aby nie było konieczności modelowania całej sieci zasilającej danego odbiorcę lub odbiorców, a jedynie zamodelowanie systemu z pewną dokładnością, tzn. np. z dokładnością do rurociągów o pewnej średnicy lub z dokładnością wynikającą ze struktury sieci. dlatego wymaga się, aby w programie funkcjonował mechanizm pozwalający na przypisywanie odbiorców do danego punktu węzłowego, z którego to dany odbiorca jest pośrednio lub bezpośrednio zasilany. przypisanie odbiorcy do punktu węzłowego powinno być zwizualizowane na mapie modelu systemu za pomocą linii łączącej odbiorcę z danym punktem węzłowym. przydzielanie odbiorców do punktów węzłowych powinno być możliwe do wykonania za pomocą myszy, przez wskazywanie w odpowiedni sposób na mapie modelu. 17.8. dobowa zmienność odbioru ciepła przez odbiorców – charakterystyki odbioru program powinien pozwalać na wykonywanie obliczeń na określoną godzinę doby, którą powinno określać się w odpowiednim miejscu programu. program powinien pozwalać na zamodelowanie zmienności poboru ciepła przez daną grupę odbiorców w ciągu doby. realizowane to powinno być między innymi w ten sposób, że w programie definiuje się tak zwane charakterystyki odbioru, w postaci mnożnika zależnego od godziny w ciągu doby. powinna istnieć możliwość oddzielnego zdefiniowania charakterystyk dla poboru ciepła wyrażanego w postaci strumienia wody sieciowej oraz w postaci mocy cieplnej odbioru. w programie powinno istnieć narzędzie do tworzenia i zarządzania tymi charakterystykami. narzędzie to powinno pozwalać na nadanie charakterystyce nazwy lub jakiegoś identyfikatora; stworzenie charakterystyki przez podawanie, w jakich godzinach obowiązuje jaka wartość mnożnika. w celu wykorzystania danej charakterystyki w modelu do obliczeń, musi istnieć możliwość przypisania do dowolnego punktu węzłowego wybranej charakterystyki odbioru (cecha ta opisana jest w punkcie poświęconym punktom węzłowym – 17.4.1.). program w trakcie obliczeń powinien wykorzystywać charakterystykę w ten sposób, że mnoży nominalne obciążenie danego punktu węzłowego przez wartość mnożnika wynikającego z charakterystyki przypisanej do punktu węzłowego. wymaga się, aby program pozwalał na zdefiniowanie przynajmniej 8 charakterystyk odbioru zarówno dla przypadku podawania odbioru, jako strumienia wody sieciowej i jako mocy cieplnej. 17.9. model wymiany ciepła przez rurociągi z otoczeniem w omawianym systemie ciepłowniczym eksploatowane są rurociągi wykonane zarówno w systemie kanałowym jak i preizolowanym. stan techniczny izolacji sieci kanałowej jest bardzo zróżnicowany, od bardzo dobrego do całkowitego zawilgocenia izolacji na fragmentach sieci. z uwagi na powyższe, model wymiany ciepła powinien być dość uniwersalny. dokonano oceny różnych sposobów modelowania cieplnego rurociągów i wybrano jeden model wymagany do zastosowania w programie. program powinien wyliczać straty ciepła (straty mocy cieplnej) z rurociągów wykorzystując uniwersalny model wymiany ciepła, który zakłada, że ciepło przepływa od wody sieciowej o danej temperaturze, poprzez dowolnie zdefiniowany opór cieplny do dowolnie zdefiniowanego „środowiska zewnętrznego” o danej temperaturze. „dowolnie” zdefiniowane opór cieplny oraz „dowolne środowisko zewnętrzne” pozwalają w praktyce na zamodelowanie zasadniczych dwóch przypadków wymiany ciepła wymiana ciepła rurociągu w technologii kanałowej; wymiana ciepła rurociągu w technologii preizolowanej. w pierwszym przypadku (sieć kanałowa) za opór cieplny podać można opór rury stalowej z izolacją cieplną i oporami przejmowania ciepła, a za środowisko zewnętrzne uznać wnętrze kanału ciepłowniczego przez podanie temperatury w nim panującej. wymianę ciepła można również w przypadku sieci kanałowej zamodelować inaczej, uznając za opór cieplny łączny opór składający się z oporu zaizolowanej rury, oporu powietrza wewnątrz kanału, oporu warstwy gruntu, oraz uwzględniając wszystkie opory przejmowania ciepła, jakie po drodze występują. za „środowisko zewnętrzne” w tym przypadku uznać należy faktycznie otoczenie, czyli powietrze atmosferyczne o danej temperaturze zewnętrznej. w przypadku modelowania rurociągów preizolowanych za opór cieplny uznać można sumaryczny opór zaizolowanej rury, opór gruntu i opory przejmowania ciepła. za „środowisko zewnętrzne” uznać należy w tym przypadku powietrze atmosferyczne. można jednak zastosować inne podejście, w którym przyjmuje się, że na opór składa się opór zaizolowanej rury oraz pewien umowny opór gruntu, zaś za „środowisko zewnętrzne” przyjmuje się środowisko o pewnej umownej temperaturze. aby możliwe było zamodelowanie powyższych przypadków wymiany ciepła wymaga się, aby program pozwalał na a) zdefiniowanie dla każdego odcinka sieci, zarówno dla rurociągu zasilającego jak i powrotnego, indywidualnych wartości współczynnika przenikania ciepła lub oporu cieplnego; b) zdefiniowanie dla każdego odcinka sieci temperatury „środowiska zewnętrznego”. wartość tej temperatury można zdefiniować jako wartość indywidualną dla danego odcinka sieci lub jako wartość globalną (szczegóły w punkcie 17.4.2). globalna wartość temperatury jest tożsama z podawaną w programie wartością temperatury powietrza atmosferycznego. program powinien w obliczeniach cieplno hydraulicznych uwzględniać zjawisko schładzania się wody sieciowej płynącej w rurociągach ciepłowniczych. obliczenia cieplne, powinny więc polegać na wyliczaniu strat ciepła (mocy cieplnej) na odcinkach sieci z których to strat wynika obniżanie się temperatury wody sieciowej. 17.10. wizualizacja wyników obliczeń wyniki obliczeń powinny być możliwe do przedstawienia graficznie na przynajmniej 2 zasadnicze sposoby tworzenie wykresów zmiany jakiegoś parametru wzdłuż trasy rurociągu; przedstawianie wyników obliczeń na mapie modelu systemu ciepłowniczego za pomocą kolorów, odpowiadających przedziałom wartości danego, wyliczonego parametru lub wielkości fizycznej. 17.10.1. wykresy przedstawiające wyniki obliczeń wykres powinien być możliwy do wykonania dla definiowanej przez użytkownika trasy sieci. na osi odciętych wykresu powinna być przedstawiona długość analizowanej trasy sieci. skala osi powinna być liniowa, czyli oddająca odległości między poszczególnymi punktami węzłowymi na trasie sieci. na osi rzędnych powinna istnieć możliwość przedstawienia przynajmniej następujących parametrów ciśnienie manometryczne wody sieciowej na zasilaniu i powrocie; ciśnienie całkowite wody sieciowej na zasilaniu i powrocie; jednostkowe straty ciśnienia na zasilaniu i powrocie – odniesione do jednostki długości odcinka sieci; prędkość przepływu wody w odcinku sieci na zasilaniu i powrocie, temperatura wody sieciowej na zasilaniu i powrocie, jednostkowe straty ciepła z rurociągu zasilającego i powrotnego (pokazane jako oddzielne linie), wyrażone w postaci mocy cieplnej traconej z jednostki długości odcinka sieci, 17.10.2. wizualizacja wyników na mapie modelu systemu wyniki obliczeń powinny być możliwe do przedstawienia na mapie modelu systemu za pomocą kolorów. kolorowane powinny być przynajmniej odcinki sieci a kolor zależeć powinien od tego, w jakim przedziale wartości znajduje się dany parametr dla odcinka sieci. powinna istnieć możliwość definiowania zakresu wartości oraz granic przedziałów wartości dla wizualizowanego parametru. ilość możliwych do zdefiniowania przedziałów powinna być dowolna. każdemu przedziałowi powinno być możliwe przypisanie koloru przez wybranie z dostępnego zbioru kolorów. program powinien pozwalać na wizualizację kolorami na mapie modelu wyników obliczeń przynajmniej następujących parametrów ciśnienie dyspozycyjne wody sieciowej, ciśnienie manometryczne wody sieciowej na zasilaniu, ciśnienie manometryczne wody sieciowej na powrocie, ciśnienia całkowite wody sieciowej na zasilaniu, ciśnienia całkowite wody sieciowej na powrocie, jednostkowa strata ciśnienia odniesiona do jednostki długości dla rurociągów zasilających, jednostkowa strata ciśnienia odniesiona do jednostki długości dla rurociągów powrotnych, temperatura wody sieciowej na zasilaniu, temperatura wody sieciow